Hoe werkt zeep?

Waarom wordt een vette pan niet schoon als je alleen water gebruikt bij het afwassen? En waarom lukt het wel als je ook afwasmiddel gebruikt? En hoe komt het dat je bellen kunt blazen met zeep?

Emulgator
Zeep is een voorbeeld van een emulgator. Een emulgator is een stof die helpt bij het mengen van twee stoffen die normaal gesproken niet of moeilijk mengbaar zijn. Op die manier wordt een emulsie gevormd. Emulgatoren zorgen ervoor dat water en vetten kunnen mengen.

Zien hoe dit werkt? Doe dan eens het proefje Schudden maar! (hieronder) of het proefje Mengen?

Wat gebeurt er?
Slagroom bevat onder andere water en vet. Kleine vetbolletjes zitten verspreid in het water. Als je schudt, slaan die vetbolletjes soms tegen elkaar. De vetbolletjes vormen dan samen iets grotere vetbolletjes. Als je blijft schudden, slaan die grotere vetbolletjes weer tegen elkaar tot een grote vetklont. Dit is het begin van boter maken. De vloeistof die overblijft, is karnemelk. In de pot waar je afwasmiddel hebt toegevoegd, vormt zich geen vetklont. Afwasmiddel is namelijk een emulgator, die ervoor zorgt dat water en de kleine vetbolletjes blijven mengen. De vetklont kan dan niet ontstaan.

Hydrofiel en hydrofoob
Om zeep te begrijpen, kijken we naar materiaaleigenschappen. Zo zijn er materialen die wel waterlievend zijn en gemakkelijk mengen met water (bijvoorbeeld suiker). En er zijn materialen die niet waterlievend zijn en niet goed met water mengen (denk aan olie en vet). In scheikundige termen noemen we dit hydrofiel en hydrofoob (uit het Grieks, hydro= water, filos = vriend, phobos = angst, vrees). Zeep is zowel hydrofiel als hydrofoob. Het mengt dus zowel met water als met vetten. Het gaat er precies tussenin zitten.

Zeepbellen
Voor het maken van bellen heb je zeep nodig. Een zeepbel is eigenlijk een dun laagje water, omringd door lucht in de bel en daarbuiten. Een heel erg dun laagje zeep zit precies tussen het hydrofiele water en de hydrofobe lucht. Het erg dunne laagje zeep zorgt ervoor dat het water minder snel verdampt.

In zeepbellen zie je mooie kleuren. Het laagje water zorgt voor de mooie kleuren. Dit gebeurt op dezelfde manier als bij een regenboog. Zonlicht bestaat uit alle kleuren. Het water in de regenwolk of in de zeepbel buigt iedere kleur in het (zon)licht anders af. Hierdoor zie je een ‘spectrum’ van kleuren; een regenboog. Vlak voordat de bel knapt, is al het water verdampt en lijkt de bel zwart.

Wil je zelf de beste bellenblaas maken? Doe dan het proefje beste bellenblaas.

Meer weten over handen wassen en de bestrijding van virussen? Ga naar virusproef.

Ontdek al onze proefjes met zeep in ons aanbod van 100 superleuke proefjes met huis-, tuin- en keukenmiddelen!